‘Witteren’ is een eeuwenoude landbouwtechniek om graslanden te bevloeien. Stromend water wordt via sloten en greppels tot op het grasland, de vloeiweide, geleid om de hooiopbrengst te verhogen.
Op de vloeiweiden van de Grote Watering in Lommel-Kolonie wordt de bevloeiingstechniek nog steeds toegepast.
Bevloeien van grasland in de Vloeiweiden van de Grote Watering in Lommel, 2009, Collectie Albert Mertens (fotograaf).
CAG ondersteunt de erfgoedgemeenschap in Lommel die het ‘witteren’ als eeuwenoude vorm van graslandbevloeiing wil borgen.
In 2017 startten Natuurpunt Noord-Limburg en Erfgoed Lommel onder begeleiding van CAG een erfgoedzorgtraject op. De verschillende betrokkenen brachten samen het erfgoed en de gemeenschap in kaart, analyseerden de noden en behoeften en zetten nieuwe borgingsacties op. Een banner toont bijvoorbeeld voortaan op een eenvoudige en speelse manier het hoe en het waarom van het witteren.
Nabegrazing van vloeiweiden door schapen, 2018. © Albert Jansen.
Om dit erfgoed participatief en audiovisueel te documenteren, werden dronebeelden gemaakt van de vloeiweiden, het witteren, het hooien en de nabegrazing. De erfgoedgemeenschap voegde deze video’s samen met enkele archiefbeelden tot een korte sfeerfilm die het witteren in al zijn aspecten toont. In ons project 'Water en Land' laten we de witteraars aan het woord in een podcast én brengen we ze in beeld in deze korte documentaire.
In juli 2019 resulteerde het erfgoedzorgtraject in een plaats op de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. De werkgroep in Lommel werkte de afgelopen jaren intensief samen met een breed internationaal netwerk en het International Center for Traditional Irrigation as Cultural Heritage of Europe (IZTB).
Beoefenaars uit België, Oostenrijk, Duitsland, Italië, Luxemburg, Nederland en Zwitserland werden begeleid door CAG en andere erfgoedexperten, natuurparken en overheidsinstanties om hun aanvraag in te dienen bij het Intergouvernementeel Comité voor de bescherming van het immaterieel cultureel erfgoed. En met succes! Tijdens de 18e zitting van het Intergouvernementeel Comité in Botswana, besliste UNESCO om traditionele irrigatie – witteren – op de ‘Representatieve Lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid’ te plaatsen.
Meer over de landbouwtechniek en haar geschiedenis is te lezen in het themaverhaal ‘Witteren: rijke waters, golvend gras …’.
Chantal Bisschop en Laura Danckaert begeleiden dit traject.
