Witteren: rijke waters, golvend gras …

Het bevloeien van grasland is een eeuwenoude landbouwtechniek, waarbij stromend water via sloten en greppels tot op het grasland wordt geleid met de bedoeling de groei te bevorderen en de (hooi)opbrengst te verhogen. Hierbij wordt enkel gebruik gemaakt van de zwaartekracht en de natuurlijke stroming, zonder inzet van pompsystemen.

Door bevloeiing, dat vooral in de winter en het voorjaar gebeurde, werd bevriezing verhinderd, ongedierte bestreden, de bodemstructuur verbeterd en mineraalrijk slib aangevoerd. In grote delen van Europa werd grasland vanaf de vroege middeleeuwen tot diep in de twintigste eeuw bevloeid, ook in België.

Bevloeien van grasland in de Vloeiweiden van de Grote Watering in Lommel, 2009, Collectie Albert Mertens (fotograaf).

Door het gebruik van kunstmest en door de opkomst van moderne landbouwmachines en -technieken verdwenen deze praktijken grotendeels. Gelukkig heeft de reflex tot landschaps- en natuurbehoud een aantal vloeiweiden voor verder verval kunnen behoeden, omwille van het historisch en ecologisch belang van deze cultuurlandschappen. Een zeer goed bewaard restant waar de bevloeiingspraktijk nog jaarlijks wordt toegepast op relatief grote schaal, vinden we in Lommel-Kolonie.

Dit themaverhaal behandelt de weidebevloeiing in het algemeen, met ruime aandacht voor het witteren in de Vloeiweiden van de Grote Watering in Lommel.

Sinds juni 2019 is het witteren opgenomen op de Inventaris Vlaanderen voor immaterieel cultureel erfgoed. Klik hier voor meer informatie. 

Binnen het internationaal project 'Water & Land' (2023-2025) focusten we ons tijdens het themajaar 'waterbeheer' op deze traditionele techniek. In verschillende podcasts, reportages en een brochure maak je verder kennis met het 'witteren'.

Door Albert Jansen, i.s.m. werkgroep Vloeiweiden ‘Lommel wittert: rijke waters, golvend gras!’, 2019

Overal, waar water kon gebracht worden

De geschiedkundige bronnen over irrigatie van graslanden zijn schaars, zeker wat betreft de oudere, middeleeuwse locaties. Daarentegen zorgde recent onderzoek, onder andere met moderne lasertechnieken, voor een schat aan sporen van oude bevloeiingen.

Historiek van bevloeiing in beddenbouw

Claudite iam rivos pueri sat prata biberunt (Sluit de sluizen, jongens, want de weiden hebben genoeg gedronken), dichtte Vergilius in de 1ste eeuw v.C. Dit spreekwoord leert ons dat de Romeinen technieken van weidebevloeiing kenden.

Motieven tot behoud

Grote delen van de Kempense wateringen zijn verdwenen. Slechts weinigen kunnen nog vertellen hoe er vroeger gewitterd werd; hoe het Maaswater vanuit het kanalenstelsel over de graslanden vloeide ter bevordering van de grasgroei.

Een jaar rond in De Vloeiweiden

De Vloeiweiden worden gevoed met kalkrijk Maaswater door een systeem van aanvoerkanalen, bovensloten, ondersloten, bovenzoeven en onderzoeven.

Terug naar boven