Nieuwsbrief juli - augustus 2015

Napoleon, Marie-Antoinette, Shakespeare en Charles Dickens zijn maar enkele van de vele beroemdheden met een voorliefde voor oesters, ook wel eens omschreven als de ‘truffels van de zee’. Oesters kennen een lange en rijke traditie, en dan vooral in de feestkeuken.

Omdat de wilde oesterbanken aan de Vlaamse kust veelal weggevist werden door Engelse vissers, werden de oesters vooral ingevoerd. Grote ladingen Franse, Engelse en met name Zeeuwse oesters vonden gemakkelijk hun weg naar onze keuken. Tot de befaamde ‘Ostendaises’, ook wel ‘Royales d’Ostende’ genoemd, verschenen. De historiek van deze beroemde Belgische delicatesse kende haar begin toen de gebroeders Jan en Pieter De Loose in 1765 het allereerste vaderlandse oesterpark oprichtten in Oostende.

Dit verhaal is een herwerkte versie van de artikels ‘Historiek van de Belgische oesterkweek: de op- en ondergang van de legendarische ‘Ostendaise’' van Ruth Pirlet (VLIZ) en ‘Rauw of met ‘sap van limoenen’. Een kleine culinaire geschiedenis van oesters sinds de zeventiende eeuw’ van Sarah Luyten en Yves Segers (CAG). Beide komen uit de publicatie ‘Oesterpassie’ die het NAVIGO ter gelegenheid van de gelijknamige expo uitbracht.

Lees het hele verhaal op www.HetVirtueleLand.be.

De nieuwe publicatie ‘Meer dan boer alleen. Een geschiedenis van de Landelijke Gilden 1950-1990’ vertelt het verrassende verhaal van de Landelijke Gilden. Deze sociaal-culturele vormingsbeweging voor plattelandsbewoners ontstond na de Tweede Wereldoorlog in de schoot van de Boerenbond. Met de openstelling voor het brede plattelandspubliek reageerde deze klassieke landbouworganisatie succesvol op het sterk veranderende naoorlogse platteland in Vlaanderen.

Chantal Bisschop schetst op een verfrissende manier de geschiedenis van de Landelijke Gilden en levert zo een belangrijke bijdrage op het vlak van New Rural History. Vernieuwend is onder meer de aandacht voor rurale bewegingen, het reflexieve gebruik van interviews en de focus op de beleving en betekenisgeving van zowel leden, personeelsleden als bestuurders. De mensen achter de organisatiestructuren komen zo –letterlijk– aan het woord. Bovendien wordt de wisselwerking tussen het nationale en plaatselijke niveau, aan de hand van een casestudy van het dorpje Vivenkapelle, indringend blootgelegd.

Deze publicatie is de vijfde in de reeks ICAG-studies en is nu te koop in de betere boekhandel of te bestellen via de Universitaire Pers Leuven.

Op het terrein van het Openluchtmuseum Bokrijk leven heel wat dieren. Op zondag 12 juli staat het domein helemaal in het teken van boerderijdieren. Meteen de gelegenheid om de werking van CAG rond immaterieel erfgoed voor te stellen.

Immaterieel Cultureel Erfgoed of kortweg ICE omvat alle tradities, gebruiken, gewoonten en technieken die we vandaag koesteren en willen doorgeven aan de volgende generaties.

Tradities waarbij dieren betrokken zijn, dragen vaak heel duidelijk de sporen van een andere tijd in zich en roepen dikwijls ook heel wat vragen op. CAG is trekker van het thema ‘ICE en dieren’ en ontwikkelt nu een verkennend traject rond dit dierenerfgoed en dierenwelzijn.

Tijdens de Bokrijkzondag van 12 juli biedt CAG twee activiteiten aan op maat van gezinnen. Via een levensgroot memoryspel leren kinderen spelenderwijs wat de dieren vroeger aten. En in onze erfgoedboomgaard kan je jouw ideeën ophangen over welke dierentradities jij wil bewaren voor de toekomst.

Koester jij ook een traditie die je wil doorgeven? CAG helpt je mee op weg! We ontwikkelen erfgoedzorgtrajecten op maat zodat het ICE van landbouw, platteland en voeding dynamisch blijft verder leven. Contacteer voor meer informatie Chantal Bisschop via chantal.bisschop@cagnet.be of tel. 016 32 35 73.

Foto: Kampioen-dekhengst Albion d'Hor, circa 1920 © Vzw Vlaams Paardenloket

Vandaag grijpen velen terug naar grootmoeders tijd om ingrediënten, technieken en gerechten van toen te herontdekken. Die smaken en bijhorende kennis willen we graag delen, doorgeven aan de volgende generaties en zelfs vermarkten. Maar dat blijkt niet zo evident. Hoe authentieker de werkplaats, hoe moeilijker het is om te voldoen aan de hedendaagse wetgeving.

Vandaag is er dan ook zoveel meer gekend over de mogelijke gevaren die om de hoek loeren tijdens de bereiding en bewaring van voedsel. Onze gezondheid krijgt prioriteit. Maar wat met onze erfgoedkeuken? Mogen we zomaar voedsel verkopen bereid in een erfgoedcontext? En wat zijn de commerciële mogelijkheden?

De vormingsdag ‘To eat or not to eat’ over voedsel, ambachtelijke productiewijzen en voedselveiligheid in een erfgoedcontext gaat door op maandag 21 september in het Brouwershuis (Grote Markt 10, Brussel). Afsluiten doen we met de presentatie van de online inventaris van het Brouwersmuseum door Vlaams minister van cultuur Sven Gatz.

Meer informatie over deze vormingsdag is te vinden op www.HetVirtueleLand.be.

Foto's: © Jenevermuseum Hasselt en Bakkerijmuseum  

Het belooft een bruisend CAG-najaar te worden, boordevol evenementen die we organiseren in samenwerking met diverse partners. Meer info hierover volgt nog, maar noteer alvast de volgende data in je agenda:

• 3 oktober: de opening van de expo ‘Taart!’ in het Bakkerijmuseum (Veurne), die werd ontwikkeld door CAG en KMKG in het kader van het Europeana Food & Drink project. Waarom staan er kaarsjes op een verjaardagstaart? Sinds wanneer bestaat een bruidstaart uit verschillende lagen? En zaten er altijd al bonen in een driekoningentaart? Op al die vragen vind je een antwoord in deze rondreizende tentoonstelling.

• 30 oktober: studiedag ‘Vissen in het verleden. Een multidisciplinaire kijk op de geschiedenis van de Belgische zeevisserij’ gaat door in Oostende. Een organisatie van VLIZ, CAG, Navigo en Onroerend Erfgoed.

Oproep! Heb je een voorwerp, beeld of citaat verbonden aan een boeiend maar in de vergetelheid geraakt verhaal uit de geschiedenis van de visserij? Dan is het nu je kans om in vijf minuten deze anekdote tijdens de ‘De Cierck’ te vertellen. Stuur hiervoor je naam, titel en een korte omschrijving naar nancy.fockedey@vliz.be vóór maandag 31 augustus 2015.

• 12 tot 29 november: De Week van de Smaak gaat op zoek naar vergETEN? tradities, recepten, ambachten, feesten, keukenspullen…en laat ze herleven tijdens de lekkerste week van het jaar! CAG is ook aanwezig met de actie 'Op de koffie', die eveneens werd ontwikkeld in het kader van het Europeana Food & Drink project. Op zeven plekken worden in Vlaanderen gezellige koffiemomenten georganiseerd: iedereen die oude kookboekjes, objecten of taartfoto's of receptenschriftjes heeft, is welkom om langs te komen. De voorwerpen worden gedigitaliseerd, verhalen opgetekend.

• 27 november: de jaarlijkse inspiratiedag over landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog staat deze keer in het teken van publieksactiviteiten en zal doorgaan in Tienen. Hoe kan je met jouw WOI-activiteit een breed publiek bereiken? Doe meteen inspiratie op met de praktijkvoorbeelden die aan bod komen. De inspiratiedag is een samenwerking van CAG met het Departement Landbouw en Visserij.

Op vrijdag 29 mei organiseerde CAG zijn jaarlijkse Contactdag voor de erfgoedgemeenschap van landbouw, platteland en voeding. Dit jaar stonden collecties van landbouwwerktuigen centraal.

Op deze dag verzamelden 65 geïnteresseerden in het landbouwmuseum Smoufelbeekhoeve in Maldegem-Donk om inspiratie op te doen, contacten te leggen en dieper in te gaan op de kansen en de toekomst van het roerend agrarisch erfgoed. Het publiek bestond uit een mooie mix van geïnteresseerden, collectiebeheerders van zowel private als openbare verzamelingen en professionele erfgoedwerkers.

De voormiddag startte met een stand van zaken van de agrarische erfgoedcollecties in Vlaanderen en Brussel. Vervolgens kwam een nieuwe waarderingsmethodiek voor erfgoed aan bod en gaf de lezing over de relatie tussen verzamelaar, bezoeker en collectie meer inspiratie. Tijdens de middag bezochten de deelnemers de uitgebreide collectie van de Smoufelbeekhoeve. In de namiddag ging de aandacht uit naar drie praktijkvoorbeelden. Een slotbeschouwing overliep de indrukken van de dag en riep op tot meer samenwerking over de grenzen van de eigen collecties heen.

De presentaties, het uitgebreide verslag en enkele sfeerbeelden van deze Contactdag '"Het kaf en het koren". Over de toekomst van agrarische collecties' kan je terugvinden op onze website.

Onder het motto ‘Brood brengt samen’ wil  de vzw Vol-au-Vent, de organisator van de jaarlijkse Week van de Smaak in Vlaanderen, een sociale bakkerij in hartje Brussel realiseren: La Fourna. Deze bakkerij wil mensen met diverse achtergronden samenbrengen. Bezoekers kunnen er recepten uitwisselen, proeven van elkaars culinaire specialiteiten en workshops volgen. Ook de erfgoedcomponent wordt niet vergeten.

In de bakkerij kunnen mensen met migratieachtergrond of werklozen een opleiding volgen en zo hun eerste stappen zetten richting de reguliere arbeidsmarkt of een volwaardige bakkersopleiding. Dankzij de expertise van enkele bekende bakkers, de recepten, knowhow en participatie van de inwoners en via samenwerkingen met partners op vlak van duurzame voeding, krijgt Brussel met La Fourna een échte Warme Wereldbakkerij.

La Fourna is één van de laureaten van de Creativity Call for Brussels. Wie het initiatief La Fourna alvast een duwtje in de rug wil geven, kan nu stemmen via deze link.

Foto: La Fourna © vol-au-vent

In de nieuwe expo ‘Oesterpassie’ vertelt het NAVIGO-Nationaal Visserijmuseum het bijzondere verhaal van deze merkwaardige zeevrucht en de pracht van de parel. De tentoonstelling onthult hoe de oester werd gebruikt en afgebeeld doorheen de eeuwen: als symbool van smaak, als een uitzonderlijke delicatesse en vol erotische lading.

De smaakvolle expo bestaat uit zeven delen, zeven vormen van verleiding, de zeven hoofdzonden: IJdelheid, Hebzucht, Wellust, Jaloezie, Vraatzucht, Gramschap en Luiheid. De oester is een symbool met meerdere betekenissen: een symbool van plezier, van zonden en de gevolgen daarvan. Volgens de overlevering at Casanova elke ochtend 50 rauwe oesters en liet Napoleon voor elke belangrijke strijd een schaal van deze schelpdieren aanvoeren. Of de oester echt een heilzame werking heeft op lichaam en geest blijft een prikkelende vraag. De expo loopt nog tot en met zondag 22 november 2015.

Voor wie niet genoeg krijgt van het zinderende zilte onderwerp, is de publicatie ‘Oesterpassie’ een aanrader. In deze erfgoedpublicatie komt vooral de culinaire duizendpoot aan zijn trekken. Zowel de anatomie van dit schelpdier als zijn ultieme werking als afrodisiacum krijgen een plaatsje in dit boek. De publicatie is nu te koop in het NAVIGO-Nationaal Visserijmuseum en de betere boekhandel.

In het kader van het project ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ maakt CAG in 2015 een doorlichting van het Openluchtmuseum Bachten de Kupe (Izenberge, Alveringem). Het doel is om een overzicht van de omvangrijke collectie te verkrijgen en de erfgoedwaarde van bepaalde collectiestukken vast te stellen.

In de collectie van het Openluchtmuseum bevinden zich ook enkele minder bekende werktuigen. Wie een idee heeft wat onderstaande tuigen zijn of waarvoor ze dienen, mag contact opnemen met projectmedewerker Brecht Demasure via brecht.demasure@cagnet.be of tel. 016 32 35 42.

Openluchtmuseum Bachten de Kupe Izenberge (BDK0006). Klik hier voor een grotere afbeelding.

Openluchtmuseum Bachten de Kupe Izenberge (BDK0050). Klik hier voor een grotere afbeelding.

Openluchtmuseum Bachten de Kupe Izenberge (BDK0094). Klik hier voor een grotere afbeelding.

Openluchtmuseum Bachten de Kupe Izenberge (BDK0095). Klik hier voor een grotere afbeelding.