De voorbije eeuwen hebben menselijke activiteiten het uitzicht en de loop van de Demer ingrijpend veranderd. De rivier werd uitgediept en recht getrokken. Er verschenen hoge dijken. Landbouwers bewerkten de valleigronden en gaven het cultuurlandschap vorm. Het rivierwater bracht economische voorspoed voor molenaars en brouwers, voor stad en platteland.
Maar de Demer zorgde regelmatig ook voor bedreigingen, denk maar aan de talrijke overstromingen en vervuiling. De jongste decennia evolueerden de inzichten over het beheer van de Demer en het valleigebied. De ‘meesters van de rivier’ en andere planners trekken vandaag volop de kaart van waterberging, natuurherstel, recreatie en veiligheid.
Dit verhaal zoomt in op de lange termijn evolutie van de Demervallei tussen Diest en Werchter, met klemtoon op de ontwikkelingen na 1800, de relatie tussen mens en milieu en het waterbeleid.
Door Eline Lathouwers en Yves Segers.
De Demer is een regenrivier van ongeveer 85 km lang en heeft een relatief laag verval van gemiddeld 0,8m/km. Ze ontspringt nabij Tongeren (Limburg) en mondt uit in de Dijle in Werchter (Vlaams-Brabant). Het Demerbekken is met 2.334 km2 het grootste van Vlaanderen.
Zoals vele rivieren kampte de Demervallei regelmatig met wateroverlast. Eeuwenlang waren periodieke winter- en zomeroverstromingen niet ongewoon. Een ander probleem waarmee de Demervallei kampte na de Tweede Wereldoorlog was een toenemende verontreiniging en vervuiling van het rivierwater.
Sinds het stilvallen van de binnenscheepvaart aan het begin van de twintigste eeuw, werd de Demer voornamelijk aangewend en ‘verbeterd’ in functie van de landbouw. Daar kwam slechts langzaamaan verandering in vanaf de jaren 1970.
