In samenwerking met het Fruitbelevingscentrum in Borgloon en Erfgoed Haspengouw bracht CAG in 2023 de recente geschiedenis van de fruitteelt in de Zuid-Limburgse streek in kaart. Het project “Fruit (erf)goed bewaard!” onderzocht en ontsloot het recente fruitverhaal door het verzamelen en delen van objecten, verhalen en getuigenissen uit de sector.
Vanaf de jaren 1950 onderging het fruitteeltlandschap in België, en bij uitstek in Haspengouw, drastische veranderingen. Met het oog op het verhogen van de productiviteit en de concurrentiekracht van de sector stapten fruittelers met steun van de overheid en van het eengemaakte Europa steeds meer over van hoogstamboomgaarden naar de intensieve en gemechaniseerde teelt in laagstamaanplantingen. Premies voor het rooien van verouderde boomgaarden en ruilverkavelingen gaven het landschap een nieuwe, gerationaliseerde vorm. Fruit was dé nieuwe specialisatie van de Zuid-Limburgse landbouwers, waardoor Haspengouw na 1950 uitgroeide tot een echte fruitstreek.
Massaal laagstam, 1950-1960. Fotograaf onbekend. Collectie Beeldarchief Boerenbond.
Het fruit werd door een goed geoliede werking van de veilingen bovendien steeds breder gecommercialiseerd, netjes gesorteerd en verpakt in gestandaardiseerde wegwerpverpakkingen. Doorgedreven wetenschappelijk onderzoek ondersteunde de moderne teelt, waarvan de opbrengst ongekend toenam. Maar gaandeweg kwam er in deze periode ook aandacht voor de effecten van de grootschalige teelt op het milieu en werd er stilgestaan bij de erfgoedwaarde van het fruitlandschap van voor WOII. Oude fruitrassen werden in kaart gebracht en bewaard, en de oude hoogstamboomgaarden kregen een beschermde status. De aantrekkingskracht van het fruitlandschap, met bijhorende activiteiten en tradities, zoals fruitoogstfeesten en bloesemwijdingen, lokte ten slotte heel wat toeristen naar de streek.
Pakstation van de Veiling Borgloon, 2006. Fotograaf onbekend. Collectie Veiling Borgloon.
Om deze bloeiende geschiedenis in kaart te brengen heeft CAG de handen in elkaar geslagen met het Fruitbelevingscentrum in de Borgloonse Stroopfabriek en Erfgoed Haspengouw. Het project “Fruit (erf)goed bewaard!”, dat liep gedurende 2023, verzamelde objecten en verhalen die kenmerkend zijn voor de belangrijke evolutie van de fruitsector in Haspengouw van na de Tweede Wereldoorlog tot ca. 2010. Aan de hand van interviews met fruitprofessionals en dialoogmomenten met andere betrokkenen onderzocht CAG de geschiedenis van de fruitteelt van onderuit. Het resultaat dient ter ondersteuning van de werking van het Fruitbelevingscentrum en een actualisatie van de museumopstelling in de Stroopfabriek. Het delen van het recente fruitverhaal met een breed publiek staat daarbij centraal. Lees de resultaten van het onderzoek in dit themaverhaal.
Fabrieksplein stroopstokerij Wynants-Groenendaels, 1975-1988. Collectie Willy Van Dormael.
Dit project werd uitgevoerd met de steun van Leader (platteland.limburg.be, www.vlaanderen.be/pdpo) en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling.
Heb je een vraag over dit project? Greet helpt je graag verder.
